“Pob chwarae teg …”: Hybridedd Eisteddfod Tyddewi

Neuadd Dinas Tyddewi dan ei sang ar ddydd yr eisteddfod.

Dyma rifyn tra gwahanol o’r blog arferol. Dros yr wythnos diwethaf, bûm yn darllen dros gant o eitemau llenyddol o bob math ar gyfer fy nhasg flynyddol o feirniadu llenyddiaeth Eisteddfod Tyddewi, a gynhelir yfory.

Mae’n eisteddfod ddwyieithog, ac o’r herwydd mae’n ddisgwyliad i’r beirniad llên i gynnig pwt o gyfieithiadau o’r gweithiau buddugol yn ei feirniadaethau er mwyn i bawb gael mwynhau cynnyrch yr Ŵyl. Gan hynny, nid siarad am gyfieithiadau Cronfa Cyfieithiadau’r Gymraeg y byddaf i yn y blogiad hwn, ond siarad fel beirniad llên yr eisteddfod hon, a sôn am safle’r cynnyrch llenyddol dwyieithog fel mynegiant ar hybridedd ddiwylliannol y fro.

Côr ‘Friends in Harmony’ yn paratoi i berfformio.

Dewisir yr un testun i bob cystadleuaeth greadigol yn yr Eisteddfod, yn y ddwy iaith, yn flynyddol, – eleni, “Blodau Gwylltion / Wild Flowers” yw’r testun hwnnw. Mae’r thema gyson hon yn rhoi golwg dda o’r ystod o greadigrwydd sydd i’w weld ar Benrhyn Dewi, ac y mae hefyd yn rhoi cip ar y gwahanol esthetegau sy’n bodoli ym mheuoedd diwylliant y ddwy iaith yn yr ardal hon.

Yn fynych, yn y cerddi a’r straeon Saesneg, rhamentir y tirwedd, y wlad a’i phobl mewn termau sy’n adleisio canu Wordsworth a’r canu Rhamantaidd Saesnig. Trafodir hunaniaeth genedlaethol fel un gydamserol Gymreig a Phrydeinig, a chyfeirir yn aml at ddigwyddiadau a symbolau mawrion calendr hunaniaethol Prydain, megis y Rhyfeloedd Byd ac yn y blaen. Yn y cerddi a’r straeon Cymraeg, rhamentir yr iaith Gymraeg a’i bywyd gwledig, yr hynafiaeth ddiweddar o fyd a oedd yn fwy rhugl yn yr Heniaith, byd y Capel a’r gymanfa ganu. Trafodir hunaniaeth genedlaethol fel un sy’n pwyso’n fwy tuag at Gymreictod wedi’i ddatod oddi wrth yr idiom Brydeinig, a chyfeirir at ddigwyddiadau a symbolau fel yr Eisteddfod Genedlaethol, y traddodiad barddol Cymraeg, ac ymgyrchoedd iaith yr ugeinfed ganrif.

Mae’r iaith hefyd yn dylanwadu ar natur y gwaith – weithiau bydd yr un bardd neu awdur yn ysgrifennu yn y ‘dull Saesneg’ a nodwyd uchod yn ei weithiau Saesneg, tra’n mabwysiadu’r ‘idiom Gymraeg’ uchod yn ei gynnyrch Cymraeg. Ymddengys fod yr ieithoedd yn gydamserol yn gyfryngau diwylliant ac yn fynegiannau unigol ohonynt.

Geraint Morse, o Groesgoch, y buddugwr yng nghystadleuaeth y Gadair yn Eisteddfod Tyddewi, 2014, yn eistedd yn hedd yr eisteddfod, gydag aelodau o’r pwyllgor gwaith, y stiwardiaid, a’r beirniaid yn cadw cwmni iddo.

Mae gennym yn Nhyddewi felly hybridedd yng ngwir ystyr y gair – lleolir hunaniaeth y ddinas yn y sgwrs rhwng y ddwy iaith, a mynegir hynny yn ei chynnyrch eisteddfodol. Dyma lawenydd pennaf gwyliau sy’n dathlu’r hybridedd ddiwylliannol sy’n perthyn inni gyd – caniatânt i amrywiol leisiau i ganu rhwng ein diffiniadau haearnaidd o ddiwylliant ac iaith. Canant yn yr hybridedd, canant yn y bwlch lle trigwn oll. Dathlant blwraliaeth ac amlddiwylliannedd ein byd.

Yn awr, maddeuwch imi, gan fod yn rhaid imi ffarwelio â chi, a dychwelyd at fy meirniadaethau – mae’r telynau’n galw, a’r dorf yn distewi, a’r drysau’r prysur gau yn y cefn …

Y Flwyddyn Newydd Tsieineaidd

Mae hi’n Flwyddyn Newydd yn Tsieina heddiw – Blwyddyn yr Afr.

Un o ddreigiaid Dawns y Ddraig, rhan fawr o’r dathliadau Blwyddyn Newydd Tsieineaidd mewn sawl man ledled y byd.

Pa ffordd well i ddathlu’r achlysur hwnnw na thrwy fwrw golwg ar Y Cocatŵ Coch, sef y flodeugerdd sydd gennym yn y Gymraeg o farddoniaeth Tsieinëeg. Cyhoeddwyd y llyfr yn 1987 fel cyfrol rhif VII yng Nghyfres Farddoniaeth Pwyllgor Cyfieithiadau yr Academi Gymreig. Ffrwyth llafur un dyn, Cedric Maby, yw holl gyfieithiadau’r gyfrol. Bu Maby’n gweithio am ddeng mlynedd ar hugain yn y Gwasanaeth Diplomyddol, a thrwy ei waith cafodd deithio’r byd a dysgu llawer am ieithoedd a diwylliannau’r ddynoliaeth. Aeth am y tro cyntaf i Peking (Beijing bellach) yn 1939, lle dilynodd gwrs Tsieinëeg yn y Llysgenhadaeth yno. Dychwelodd i brifddinas Tsieina am yr ail dro yn 1957. Trwy ei ymweliadau magodd ddiddordeb mawr yn llenyddiaeth a hanes y wlad, a bu’n ysgrifennu’n helaeth am y pwnc trwy gydol ei oes.

Clawr ‘Y Cocatw Coch’

Trwy ei waith manwl mae gennym yn y gyfrol Y Cocatŵ Coch naratif gynhwysfawr sy’n olrhain hanes Tsieina trwy ei llenyddiaeth. Rhychwentir yn y llyfr hanes y wlad o oes ei Hengerdd, Y Shijng, neu Llyfr y Caneuon neu Lyfr yr Awdlau a cherddi’r Dao De Jing, trwy delynegion y cyfnod Clasurol (neu’r Oes Aur lenyddol), heibio i gerddi’r Cyfnod Canol, hyd at weithiau’r Chwyldro Llenyddol a chanu rhai o feirdd enwocaf Tsieina’r ugeinfed ganrif. Fel y nododd Maby yn ei Ragymadrodd, “rhoi darlun o brif agweddau a nodweddion y farddoniaeth fu’r nod, gan geisio amlygu unrhyw gyffelybrwydd rhyngddi a’r traddodiad barddonol Cymraeg.”

Yn ei nodyn am y grefft o gyfieithu gwelwn sut yr aeth Maby ati i lunio’r symbiosis ieithyddol hon. Esbonia iddo fedru manteisio ar rai cyffelybiaethau ieithyddol rhwng y Tsieinëeg a’r Gymraeg, fel y gyfatebiaeth rhwng strwythur cymal enwol y Gymraeg â chystrawen y frawddeg Tsieinëeg. Mae’r sangiad hefyd, yn ôl Maby, yn ddyfais farddonol sy’n gwbl gyson â chystrawen y cerddi Tsieinëeg. Ond, noda’r cyfieithydd, roedd y dasg o osod cynnwys y cerddi Tsieinëeg mewn cymalau berfol, neu frawddegau, Cymraeg yn anos, gan nad oes llawer o debygrwydd rhwng y strwythurau hyn yn y ddwy iaith. Bu’r odlau hefyd yn sialens iddo, gan nad oes cymaint o odlau union ar gael yn y Gymraeg ag y sydd yn y Tsieinëeg. Yn bennaf oll yr her fwyaf i Maby, fel yn achos pob cyfieithydd mae’n siŵr, oedd cyfieithu impact y ddelweddaeth yn y gweithiau.

Yuan Mei (1716-1798)

“Cymerer, er enghraifft, y frawddeg Tsieinëeg sy’n golygu, yn llythrennol, ‘Trechir y mwyafrif o wledydd oherwydd prydferthwch blodau, sy’n ymddangos yn gyntaf pan chwyth gwynt y gwanwyn’. Delwedd a simbol [sic] yw ‘blodau’: ‘merched’ yw’r ystyr, fel y byddai Tsieinead yn gwybod. A ddylid ceisio dehongli’r ddelwedd trwy roi ‘merched’ yn lle ‘blodau’, neu a ddylid ceisio chwilio am ddelwedd Gymraeg gyfatebol?”

Penderfynodd Maby i geisio pontio rhwng y ddau ddiwylliant, gan gynnig troednodiadau ac esboniadau i gyd-destunio’r ddelweddaeth estron hon. Gwnaeth hynny gan gydnabod anallu’r naill iaith i lwyr fynegi cyfoeth ystyron y llall yn gyflawn, ond gwnaeth hynny hefyd gan ddathlu hybridedd y cyfieithiadau newydd fel uniad rhwng y ddau fyd. Daw diwylliant Tsieina a diwylliant Cymru ynghyd yn ei waith, a daw’r symbiosis honno’n rhan o brofiad pawb sy’n darllen y gyfrol.

Gan mai plethwaith ydym oll, fel unigolion ac fel cymdeithas, o lu o ddylanwadau amrywiol, a gwahanol, a gwrthgyferbyniol, gadewch inni ymwroli i ddathlu’r flwyddyn newydd hon drwy gyfranogi ym mhrofiad gweddnewidiol ein cyfieithiadau. Yng ngeiriau Yuan Mei, yr ysgolhaig o fardd Tsieinëeg o ddeunawfed ganrif yr Oes Gyffredin, gadewch inni adael i’n llên ac i’n llyfrau gyfoethogi’n bywydau am y flwyddyn sydd ar gychwyn; gadewch inni adael i’n cyfieithiadau i ddod yn rhan ohonom:

Llyfrau
Yuan Mei (1716-1798)

Pan oeddwn yn ifanc, hoff gennyf oedd darllen llyfrau,
Ac archwiliwn bob cymal â gofal manwl.
A minnau bellach yn hen, hoffaf ddarllen llyfrau o hyd,
Eithir er diddanwch, er mwyn dal yr ystyr yn fras,
Ennyd fer, ac anghofiaf a ddarllenais;
Ond daw pob peth y cipedrychais arno yn rhan ohonof.
Erys archwaeth am lyfr yn fy mron,
A’i flas yn felysach na llymaid o hen win.

Realaeth ffiwdal Breuddwyd Hafnos

William Shakespeare

Gall cyfieithu testun ei ailddiffinio’n llwyr. Yn wir, fel y dywedodd J. T. Jones, un o gyfieithwyr mwyaf toreithiog y Gymraeg yn yr ugeinfed ganrif, yn ei ragair i’w gyfieithiad o’r ddrama Shakespearaidd enwog, Hamlet, “Y mae pob trosiad llwyddiannus o gân neu nofel neu ddrama yn greadigaeth newydd, ac felly’n ychwanegiad at gynhysgaeth artistig a stôr lenyddol yr iaith y’i troswyd iddi.” Un testun sy’n cadarnhau’r datganiad hwn i’r dim yw Breuddwyd Hafnos, cyfieithiad ac addasiad J. Eddie Parry o un o ddramâu eraill y dramodydd mawr o Stratford, A Midsummer Night’s Dream.

Talfyriad yw’r cyfieithiad hwn o’r ddrama wreiddiol hwy. Fe’i cyhoeddwyd mewn cyfrol o ddramâu byrion a fwriadwyd, yng ngeiriau’r cyfieithydd ei hun, “at wasanaeth Ysgolion, Aelwydydd, Clybiau, etc.”, yn 1946. Mae’r modd yr aed ati i dalfyrru’r ddrama’n ei gweddnewid yn eithriadol. Nid drama gomedi am ffolineb boneddigion rhamantus, nac am ddylanwad drygionus y tylwyth teg ar ddynoliaeth, nac hyd yn oed am hud a lledrith bro breuddwydion mohoni mwyach. Erys yn alegori o fywyd, ond mae natur yr alegori honno wedi’i chyfaddasu i’w hoes.

Ni chawn bortread o foneddigion y ddrama wreiddiol yn y cyfieithiad: dim Theseus, dim Hippolyta, dim Hermia, Lysander na neb. Ni chawn ychwaith gwmni tylwyth teg y gwaith Shakespearaidd: dim Oberon, dim Titania, dim Puck hyd yn oed. Yn wir, yr hyn oll a ddysgwn am unrhyw un o’r cymeriadau uchod yw bod “gwyr [sic] mawr” dienw bro’r ddrama’n dathlu priodas, a’u bod am i rai o daeogion y plwyf berfformio drama, Y gomedi ddifrifol a marwolaeth drist, Piramws a Thisbi, i nodi’r achlysur hwnnw. Dônt allan i’r llwyfan yn ail act y ddrama i fod yn gynulleidfa i’r ddrama-o-fewn-drama a berfformir gan y Mechanicals, ond ni chawn gwrdd â nhw’n unigol bryd hynny ychwaith. O ran y tylwyth teg, ysywaeth, ymddengys eu bod oll wedi diflannu o’r tir.

‘Oberon, Titania and Puck with Fairies Dancing’, William Blake, tua 1786. Golygfa estron i ‘Breuddwyd Hafnos’.

Y Mechanicals, felly, yw unig sêr y cyfieithiad hwn o’r ddrama: Peter Quince, Nick Bottom, Francis Flute, Robin Starvelling, Tom Snout, a Snug. Rhain, bellach, yw arwyr ein sioe. Ond, y mae’r cymeriadau hyn hefyd wedi cael eu gweddnewid rywfaint gan y cyfieithydd. Cymreigiwyd eu henwau trwy bwysleisio’u galwedigaethau yn unol ag arferion enwol y Gymru wledig gynt. Bellach, John y Saer yw Quince, Dai Brethyn yw Bottom, Tim y Crydd yw Flute, Morus y Teiliwr yw Starvelling, Sam Tincer yw Snout, a Wil y Gof yw Snug.

Yn wahanol i A Midsummer Night’s Dream, nid stori driphlyg am y gomedi sy’n codi o ymwneud rhamantaidd gwahanol haenau ar gymdeithas mo Breuddwyd Hafnos Parry. Yn hytrach, stori ydyw am un haen o’r gymdeithas honno yn unig; yr haen werinol a thlawd, sy’n cael ei chymell drwy ufudd-dod i arferion perchentyaeth i ddiddanu’r boneddigion lleol. Nid yw’r cymeriadau hyn yn byw mewn byd o hud a lledrith mwyach. Er ei fod, o hyd, yn fyd o gomedi a chwerthin, byd o realaeth wleidyddol ffiwdal yw byd addasiad Parry.

Mae’r portread hwn o un haen gymdeithasol wedi’i datod oddi wrth y lleill yn un trylwyr a chyflawn. Gadewch inni ystyried un enghraifft o’r ddau destun er mwyn deall hyn yn well.

‘Titania a Bottom’, Edwin Landseer. Byddai’r olygfa hon yn dra gwahanol pe bai hi wedi’i hysbrydoli gan ‘Breuddwyd Hafnos’. Dim ond Dai Brethyn fyddai i’w weld, ac ni fyddai pen asyn ganddo ychwaith.

O’r dechrau’n deg, diffinnir y Mechanicals Cymreig yn ôl eu cymhwyster i’r dasg o ddiddanu’r bonedd – “Wel, dyma enwau’r bechgyn sy’n ddigon da yn y plwyf hwn, i chwarae yn ein interliwt ar ddydd priodas y gwyr mawr, yn y nos,” meddai John Saer yn nhrydedd llinell y ddrama.

Tebyg iawn ydyw i’r modd y cyflwynir y Mechanicals yn A Midsummer Night’s Dream yn Act 1, Golygfa 2. Ond, yn y fersiwn honno, yr ydym eisoes wedi cwrdd â Theseus, Hippolyta, a Philostrate, Meistr y Dathlu, yn yr olygfa gyntaf oll. Yr ydym wedi gweld eu bod hwythau hefyd yn brysur yn paratoi ar gyfer y briodas fawr. Yn ogystal, ymddengys fod sgôp bywyd y perfformwyr yn y fersiwn Saesneg yn sylweddol ehangach na’r rhai Cymreig. Sylwer ar y manylion yn y dyfyniad isod o’r gwreiddiol:

“Here is the scroll of every man’s name, which is
thought fit, through all Athens, to play in our
interlude before the duke and the duchess, on his
wedding-day at night.”

Mae’r ddau fersiwn yn debyg, ond mae’r plwyfoldeb Cymreig, o’i gymharu ag ystod Athen gyfan yn y gwreiddiol, yn rhoi tymer wahanol i’r darn. Hefyd, mae’r manylion am y dug a’r dduges, a’r hyn a ddysgasom amdanynt yn yr olygfa flaenorol, yn eu dyneiddio, yn hytrach na’u harallu fel y gwna “gwyr mawr” y fersiwn Cymraeg. Yn y fersiwn honno, nid ydynt yn ddim ond mynegiannau moel o bŵer bydol.

Ceir yn yr addasiad hwn lawer o gig i’r beirniad llên i gnoi cil arno. Mae’n brawf o ddatganiad J. T. Jones am natur cyfieithiadau, ac y mae’n ffenestr ar weledigaeth Gymreig ar hierarchaeth gymdeithasol yng nghanol yr ugeinfed ganrif. Yn bennaf oll, mae’n arwydd fod pob cenhedlaeth, a phob darllenwr unigol hyd yn oed, yn ail-ddiffinio llên yn barhaus. Yn hynny o beth, mae’n deg dadlau ein bod oll, o’n hanfod, yn gyfieithwyr.

Y sgwrs Gymraeg rhwng Tolstoi a Phwshcin

Alecsandr Pwshcin

Mae pob cyfieithiad yn greadigaeth newydd. Gwelsom hynny sawl tro’n barod ar dudalennau’r blog hwn. Gwelsom sut y mynegwyd idiom Gymreig ar ddisgwrs bŵer ieithyddol yn Post ar Garlam, gwelsom sut y portreadwyd Cymru fel rhan o’r Ymerodraeth Brydeinig yn ei chyfieithiadau cenhadol, a gwelsom sut y plethwyd dyheadau cenedlaetholgar Tsiechoslofacia â dyheadau’r Cymry yn rhagymadrodd grymus Storïau Bohemia. Gwelsom werth ym mhob un o’r gweithiau hyn – gwerth eu hybridedd, o fod yn gydamserol leol ac estron, a thrwy hynny, o fod yn greadigaethau newydd, o ran iaith, syniadaeth, a byd-weledigaeth.

Mae gwerth arall i gyfieithiadau hefyd, sef gwerth parhau i gyfieithu. Dyma’r gwerth sy’n codi o lunio mwy nag un cyfieithiad o weithiau iaith, diwylliant, awdur, neu ysgol benodol – gwerth sydd i’w weld yn y sgwrs rhwng gwahanol fynegiannau diwylliannol. Trwy barhau i gyfieithu, cawn fwy na dim ond y profiad o hybridedd rhwng un mynegiant ar ddiwylliant gwahanol â’r iaith darged. Darperir inni hefyd fynegiant ar ddisgyrsiau rhyng-destunol y diwylliant gwreiddiol. Darperir hyn oll trwy gyfwng yr iaith darged, a thrwy hynny, daw’r drafodaeth gyfan yn greadigaeth newydd sydd wedi’i gwreiddio yn hybridedd y rhannu diwylliannol hyn.

Ceir enghraifft berffaith o bwysigrwydd parhau i gyfieithu yn ‘Rhagair’ T. Hudson-Williams i’w gyfieithiad o nofel hanesyddol Alecsandr Pwshcin, Merch y Capten, a gyhoeddwyd gan Y Clwb Llyfrau Cymraeg yn 1947. Yno, fel ym mhob nodyn sydd i’w weld ar ddechrau cyfrol, câr Hudson-Williams gyd-destunio prif waith ei lyfr er hwylustod a golud ei ddarllenwyr. Â ati i esbonio pwy oedd Pwgatsioff – y gwrthryfelwr hwnnw a geisiodd gipio coron Rwsia rhwng 1773 ac 1775 yn ystod teyrnasiad Catrin yr Ail, a’r ffigwr hwnnw a fu’n gymeriad mor fyw a brawychus yn llên gwerin Rwsia am flynyddoedd maith wedi methiant ei gyrchoedd.

Iemelian Pwgatsioff

Esbonnir yr hanes hwn a hanes llunio’r nofel gan Hudson-Williams ar gychwyn ei ‘Ragair’:

“Nofel hanes yw hon â’i sail ar ymchwil yr awdur ei hun; bu’n chwilota’n bybyr yn swyddfeydd y llywodraeth ac aeth ar hyd a lled y wlad i holi’r sawl a oedd yn gyfarwydd ag erchyllterau’r gwrthryfelwyr a’r modd y cosbwyd ef a’i gefnogwyr, cafodd dystiolaeth hefyd am anfadwaith gweision y llywodraeth. Cyhoeddodd Pwshcin Hanes Pwgatsioff yn 1834.”

Ymhelaetha gan nodi fod Rhamantiaeth y nofel yn adlewyrchol o ddylanwad gwaith Walter Scott, a’r nofel Rob Roy yn benodol, ar lenyddiaeth Pwshcin. Cawn yr argraff bod y stori, fel y’i lluniwyd gan Pwshcin, yn blethiad difyr o hanes a chwedlau gwerin â’i bod yn sicr o ddod â’r gwrthryfel yn fyw i’n meddyliau. Eisoes mae’r ysfa i’w darllen wedi cael ei chynnau yn ein calonnau.

Ond, yna, â’r cyfieithydd ati i gyd-destunio’r gwaith unwaith eto, yn y ddisgwrs lenyddol Rwsiaidd y tro hwn. Sonia am y disgrifiad o’r ddrycin sydd i’w weld ar gychwyn Merch y Capten yng nghyd-destun ei gyfieithiad ef ei hun o Yr Ellyllon, cerdd gan Pwshcin a gyhoeddwyd yn Cerddi o’r Rwseg, Llangollen, 1945. Gan iddo gyfieithu’r gwaith hwn mae’r drafodaeth yn agored i’r darllenwr hefyd. Cânt fynd i hela am y gerdd eu hunain, a chytuno, neu anghytuno, â sylwadau’r cyfieithydd ar y mater. Mae rhan o’r ddisgwrs Rwsiaidd wedi’i Chymreigio, a Chymraeg yw’r iaith sydd iddi’n sail.

Leo Tolstoi

Dyfynnir wedyn stori fer gyfan o eiddo Leo Tolstoi, sef Pwgatsioff yn rhoi pisyn chwech i Modryb. Stori ydyw a luniwyd gan Tolstoi ar gyfer yr ysgol a gynhaliai ar gyfer taeogion ei stad, Iasnaia Poliana, fel rhan o’i weledigaeth wleidyddol radicalaidd. Edrydd ynddi hanes am sut y bu i’w fodryb ddod wyneb yn wyneb â Pwgatsioff ei hun pan oedd yn eneth ifanc yn ystod y gwrthryfel. Fe’i hachubwyd rhag llid y gwrthryfel gan rai o’r taeogion oedd yn atebol i’r teulu. Dywedasant wrth y milwyr mai un o’u plant nhw oedd hi, ac fe’u credwyd. Mae’r disgrifiad o’r digwyddiad yn frawychus:

“Euthum i gysgu yn y bore cyntaf a phan ddeffroais, gwelais Gasác mewn côb felfed werdd ac Anna yn ymgrymu iddo. Troes y gŵr dieithr at fy chwaer. “Plentyn pwy ‘di hon?” meddai. “Plentyn fy merch sydd gyda’r teulu.” “A hon?” gan droi ataf i.” “F’wyres ydi hithau hefyd.”

Cododd ei fys arnaf. “Tyrd yma ‘mhwt i,” meddai.

Arswydais. “Dos ato fo, Catsan, paid ag ofni,” meddai Anna. Euthum ato. Rhoes ei law ar f’wyneb i a dweud: “Wel, wir, dyma wyneb glandeg, mi fydd hon yn eneth hardd ryw ddydd.” Tynnodd lond ei ddwrn o arian o’i boced a rhoes bisyn chwech imi. “Dyma iti rywbeth i gofio am y brenin,” meddai a mynd allan.”

Dyma un o awduron pennaf Rwsia’n cynnig rhagair i nofel gan un arall o’i phrif lenorion, yn ddiarwybod i’r naill na’r llall ohonynt, mewn iaith na fedrai’r naill na’r llall siarad namyn yr un gair ohoni. Dyma sgwrs rhyng-destunol, sgwrs ddiwylliannol Rwsiaidd, wedi’i llunio’n gyfan-gwbl trwy gyfrwng y Gymraeg. Crefft ac ymroddiad cyfieithydd i barhau i gyfieithu sy’n sail i’r cyfan hyn.

Dyma werth parhau i gyfieithu. Fe’n galluoga i wneud mwy na dim ond camu i fyd yr awdur unigol, neu’r testun unigol – gwelwn fwy na’r artist yn Philistia, megis. Yn hytrach, fe’n galluoga ni hefyd i gamu i’r bylchau sy’n bodoli rhwng awduron a thestunau, ac i’r sgyrsiau bywiol sy’n sail i bob diwylliant yn eu trylwyredd. Fe’n galluoga ni i gamu’n ddyfnach i fydoedd amrywiol ac aml-haenog y ddynoliaeth.