Gair am Air 2018

Rhaglen y Dydd

Dewch bawb i’n plith ar 18 Mai 2018!

Bob mis Mai bydd cynadleddau, ac ar 18 Mai 2018 cynhelir un arbennig iawn yn Nghanolfan Uwchefrydiau Cymreig ac Astudiaethau Celtaidd Prifysgol Cymru, sef cynhadledd Gair am Air, a gyllidir gan Ganolfan Hyfforddiant Ddoethurol yr AHRC.

Amcan Gair am Air yw i annog ymchwilwyr ym myd eang y Gymraeg ac Astudiaethau Celtaidd i ystyried sut yr ânt ati i gyflwyno’u gwaith, gan roi’r cyfle iddynt arbrofi ac ehangu ar eu defnydd o’r amrywiol ddulliau cyflwyno sydd ar gael i’r ymchwilydd modern.

Bydd rhai o’r cyflwynwyr yn darllen o destun parod, ac eraill yn traethu o’r frest. Darperir taflenni papur i gyd-fynd â’u cyflwyniadau gan rai, tra chyflwynir gwybodaeth ar sleidiau systemau fel Prezi neu Pwerbwynt gan eraill. Bydd rhai’n cyflwyno drwy gyflwyniad rhyngweithiol ar-lein, ac eraill yn dangos eu gwaith ymchwil drwy berfformiadau cerddorol.

Gyda’r fath amrywiaeth arddull bydd amrywiaeth eang ac iachus yn nhestunau cyflwyniadau’r gynhadledd hefyd.

Yn sesiwn y bore, trafodir ‘Newid Cystrawen mewn Manaweg a Chymraeg’ gan Christopher Lewin (Prifysgol Caeredin); â Catrin Bethan Williams (Coleg y Brenin, Llundain) a ni i ddyfnder y polisi arloesol, ‘Cymraeg 2050: Miliwn o Siaradwyr’; a rhydd Angharad Owen (Prosiect Mapio Cymru) gip ddifyr inni ar sut y mapir enwau lleoedd yn Gymraeg ar-lein yn ‘Mapio Cymru: Yn gyntaf, Cymru… yna, y byd!’

Ar ôl cinio, bydd Bethany Celyn (Prifysgol Bangor) yn gofyn inni ‘Ail Ystyried Prydeindod: Gwenno Saunders a’r Gân Gernyweg’; ac Elan Grug Muse (Prifysgol Abertawe) yn camu i fyd theori gyda ‘Barddoniaeth, Ysgolheictod a Chadeiriau’; cyn i’r cerddor talentog Ceri Owen-Jones (Deuair, Twmpath Aberystwyth) gloi’r sesiwn gydag esboniad swynol ac ysgolheigaidd o hanes ‘Cerddoriaeth Moddol Cymreig’.

Yn sesiwn y prynhawn, darperir hyfforddiant arbenigol ym meysydd cyflwyno ymchwil yn weledol ac ar lafar i fynychwyr y gynhadledd gan Dr. Martin Crampin (CAWCS), ‘Gair a Delwedd: Darlithiau Gweledol’, a Dr. Roger Owen (Prifysgol Aberystwyth), ‘Dramatwrgiaeth Darlithio’. Yna cynhelir sesiwn bord gron i drafod yr hyn a welwyd ac a ddysgwyd yn ystod y dydd ym myd cyflwyno gwybodaeth academaidd.

Mae’r gynhadledd yn rhad ac am ddim i’w mynychu ac yn agored i bawb. Darperir cyfieithu ar y pryd drwy gydol y gynhadledd.

Fe’ch gwahoddwn oll i ddod i ymuno â ni yn Ystafell Seminar CAWCS ar 18 Mai 2018 – gadewch i ni wybod ar gairamair2018@gmail.com am eich bwriad i ddod er mwyn inni drefnu bod digon o fwyd ar gael i bawb yn y bwffe amser cinio!

Dewch i wrando, dewch i rannu, dewch i gynnig – Gair am Air!

Her Gyfieithu 2017

Nâzım Hikmet. (Hawlfraint gan Bundesarchiv, Bild 183-14809-0004 / Sturm, Horst / CC-BY-SA)

Ydych chi’n hoff o ddarllen llenyddiaeth ddyfeisgar o bedwar ban byd? Ydych chi’n mwynhau’r sialens o gyfieithu barddoniaeth i’r Gymraeg, ac yn awchu am y cyfle i weithio ar y cyd â llenorion o ddiwylliannau eraill? Ydych chi’n chwilio am brosiect newydd a difyr ar gyfer mis Mai? Wel, os hynny, yna Her Gyfieithu Cyfnewidfa Lên Cymru 2017 yw’r gystadleuaeth i chi!

Cynhaliwyd yr Her gan y Gyfnewidfa, mewn partneriaeth ag amrywiol gyrff eraill, yn flynyddol ers 2009. Eleni, am yr ail flwyddyn yn olynol, trefnir y gystadleuaeth ar y cyd â Wales PEN Cymru.  Glenys M Roberts oedd y buddugwr y llynedd, gydag ‘Y gwiningen a’r het silc’, ei chyfieithiad o’r gerdd Sbaeneg ‘El conejo y la chistera’, gan y bardd o Fecsico, Pedro Serrano. Tybed pwy fydd enillydd yr Her eleni? Ai chi, yn wir, fydd olynydd arobryn Glenys?

Lansiwyd yr Her ddiweddaraf yn y gynhadledd Pontydd Cyfieithu yn y Llyfrgell Genedlaethol ym mis Ionawr 2017. Yn dilyn blynyddoedd o wahodd ymgeiswyr i gyfieithu barddoniaeth o’r Saesneg, y Ffrangeg, a’r Sbaeneg, cerdd o’r Dwrceg, ‘Yaşamaya Dair’, gan Nâzım Hikmet (1902–1963) – sef un o feirdd amlycaf Twrci yn yr ugeinfed ganrif, un a garcharwyd am ei ddaliadau gwleidyddol – yw’r testun gosod eleni.

Enghraifft o weithdy cyfieithu drwy iaith bont. Gweithdy Cyfieithu Cymru-India, a gynhaliwyd gan Llenyddiaeth ar draws Ffiniau yn swyddfa Mercator, Prifysgol Aberystwyth, 2014.

Dewiswyd cerdd o’r Dwrceg gan y Gyfnewidfa am sawl rheswm. Yn gyntaf, rhydd y cyfle i gyfieithwyr brwdfrydig Cymru i gamu y tu hwnt i’r ieithoedd hynny a drafodir yn system addysg ein gwlad. Dyma siawns, felly, i ehangu ar beuoedd yr iaith.

Yn ail, darpara’r gystadleuaeth gyfle gwych i arbenigwyr y Gymraeg i gael cydweithio ag arbenigwyr ym maes barddoniaeth y Dwrceg, gan gyfieithu’r gerdd fel cywaith drwy gyfrwng iaith bont. Mae’r gystadleuaeth ei hun felly yn arbrawf cyffrous sy’n dilyn patrwm cyfieithu tebyg i’r hyn a welir yng ngweithdai Llenyddiaeth ar draws Ffiniau.

Ac yn drydydd, cynhelir gyda’r dewis hwn ffocws draddodiadol y gystadleuaeth ar oblygiadau gwleidyddol cyfieithu, gan droi golygon cyfieithwyr a darllenwyr y Gymraeg at wlad sydd yng nghanol cyfnod cythryblus o newidiadau cyfansoddiadol enfawr ar hyn o bryd. Adeiladir pontydd gan yr Her, rhwng iaith ac iaith, rhwng bardd a bardd, a rhwng gwlad a gwlad – tasg hanfodol yn y oes sydd ohoni.

Poster Cynhadledd Pontydd Cyfieithu

Gwahoddir ceisiadau gan unigolion neu gan barau sy’n cyfieithu ar y cyd drwy gyfrwng iaith bont. Darperir copi o’r gerdd Dwrceg wreiddiol ar wefan Wales PEN Cymru, ynghyd â chyfieithiadau ohoni i’r Saesneg, Ffrangeg, Eidaleg, Catalaneg, a dau gyfieithiad gwahanol ohoni i’r Sbaeneg. Ceir yno hefyd fideo o’r bardd ei hun yn darllen y gerdd wreiddiol, a llawer o fanylion eraill am y gystadleuaeth. Mae gwybodaeth atodol i’w ganfod yn erthygl Elin Haf Gruffydd Jones ar y pwnc ar wefan O’r Pedwar Gwynt. Beirniad y gystadleuaeth fydd Caroline Stockford, cyfieithydd creadigol sy’n medru’r Dwrceg a’r Gymraeg. Y dyddiad cau ar gyfer cyflwyno’r cyfieithiadau yw’r 31ain o Fai eleni.

Beth amdani felly? Dewch oll: dewch i ateb yr Her, dewch i gyfieithu!

(O.N. Wedi’r misoedd mudan, mor braf yw cael y cyfle i flogio unwaith eto! Daw mwy yn fuan!)

Pontydd Cyfieithu

Wel, mae hi’n flwyddyn newydd, ac yn hen bryd i’r blog bach annwyl ‘ma ddeffro o’i drwmgwsg. Mae rhaglen amrywiol a difyr o flogiadau am gyfieithiadau o bob math yn eich disgwyl dros y misoedd sydd i ddod eleni.

Pa fodd gwell o gychwyn ar flwyddyn lawn cyfieithiadau na chyda hysbyseb am ddathliad o drosiadau dethol i’ch diddanu?

Ddydd Iau nesaf, y 19eg o Ionawr, yn Ystafell y Cyngor yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, cynhelir cynhadledd undydd ar gyfieithu: “Pontydd Cyfieithu i’r Dyniaethau ac mewn Llenyddiaeth”. Trefnir y gynhadledd ar y cyd gan Ganolfan Ymchwil Cyfieithu Diwylliannol Prifysgol Aberystwyth a Chanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru, dan nawdd y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Yno, bydd rhai o gyfieithwyr ac ysgolheigion praffaf Cymru, gan gynnwys Ned Thomas, Simon Brooks, Elin Haf Gruffydd Jones, Marion Loffler, Sian Northey, Eurig Sailsbury, a llawer mwy, yn dod ynghyd i drafod technegau cyfieithu, damcaniaethau cyfieithu, gwleidyddiaeth cyfieithu, a chatalogio cyfieithiadau (pan fyddaf innau ac Elena Parina yn cael y cyfle i drafod ein gwaith yn y maes hwnnw).

Defnyddir y digwyddiad hefyd i lansio’r rhifyn diweddaraf o Llên Cymru, sef rhifyn arbennig ar gyfieithu diwylliannol sy’n cynnwys erthyglau cyffrous ar ystod eang o bynciau yn y maes. Yn ogystal, cyhoeddir ‘Her Cyfieithu 2017’ ar y diwrnod, gan roi’r cyfle unwaith eto i gyfieithwyr brwd y wlad i fwrw ati i drosi llenyddiaeth newydd i’r Gymraeg.

Mae’n addo bod yn ddiwrnod i’r brenin, heb os! Dewch os y medrwch, ac os na allwch ymuno â ni, na phoenwch, gan y bydd adroddiad llawn o weithgareddau’r diwrnod yn ymddangos ar y blog yma ymhen pythefnos.

Mae hi’n flwyddyn newydd: boed iddi fod yn flwyddyn well, a boed i’n cariad at gyfieithiadau ein cymell! 🙂

Y Gwyll, Parch, a’r New Welsh Review

Teithio’r byd, ei led a’i hyd…

Wel, gyfeillion, bu’n gyfnod prysur iawn dros y misoedd diwethaf, gyda theithiau i gynadleddau yn yr Unol Daleithiau, sgyrsiau mewn gwyliau llenyddol, prysurdeb beunyddiol tiwtora Cymraeg i Oedolion, a gwaith ymchwil y ddoethuriaeth yn llenwi f’amserlen i’r brig. Ar fy anturiaethau yn y Byd Newydd darganfum nifer o bynciau i ysbrydoli blogiau’r dyfodol, a’r rheiny fydd testunau’r blogiadau fydd i ddod bob yn ail ddydd Iau yn ystod yr wythnosau nesaf.

Ond fel tamaid i aros pryd, dyma linciau ichi ataf i fy hun mewn cyfieithiad, megis.

Bum yn ysgrifennu adolygiadau i New Welsh Review yn ddiweddar. Mae dau ohonynt, adolygiad o ail gyfres o Parch gan Fflur Dafydd, ac adolygiad o ddwy stori gyntaf cyfres tri o Y Gwyll, i’w gweld yn y rhifyn ar-lein diweddaraf.

Cyhoeddwyd adolygiad arall o’m eiddo ar flog New Welsh Review yn gynharach yr wythnos hon, ac y mae’n agored i bawb i’w ddarllen heb danysgrifiad. Adolygiad ydyw o stori ddiweddaraf Y Gwyll – stori sydd, ei hun, yn fath ar gyfieithiad, ac adolygiad sydd, yn ei ffordd ei hun, yn gyfieithiad Saesneg o arlwy arferol Bob dydd Iau bydd #cyfieithiadau! Gobeithio’n wir y cewch chi flas ar ei ddarllen:

Y Gwyll/Hinterland, Story 3 (Episode 5 – 6), Series 3

Cofion gorau atoch bawb, ac mi wela i chi ymhen pythefnos am fwy o gyfieithiadau!

Gyda’n gilydd, yn gryfach.

Ned Thomas yn siarad yn y digwyddiad ‘Pawb yn Gyfartal’.

Ni fwriedais i’r blog yma gymryd y fath hoe hafaidd ag y gwnaeth dros y misoedd diwethaf, ond, bu’r haf hwn yn un rhyfedd dros ben. Yn y pendilio dyddiol ar ddiwedd Mehefin a thrwy fis Gorffennaf rhwng gorchestion Cymru ar y cae chwarae yn Ewro 2016 a thryblith y Refferendwm a gwaddol boenus ei ganlyniad, profodd blogio’n anodd, a’r ysfa i encilio’n drech na’r dyhead i gyhoeddi.

Ar y cae, gwelsom Gymru hyderus, ryngwladol, a chynhwysol; ar y newyddion, gwelsom Gymru – gwelsom Brydain – ansicr, anghyfeillgar, a chaeedig. Gwelsom rhyw ddeuoliaeth swreal, y gwynfyd a’r adfyd yn un. Wrth i drylwyredd y diffyg cynllun ar gyfer dyfodol economaidd, gwleidyddol a diwylliannol Prydain amlygu ei hun yn yr wythnosau wedi’r bleidlais, wrth i’r ofnau am gyllid a buddiannau Cymru a’r Gymraeg yn y sefyllfa newydd honno ddyfnhau, ac wrth i’r culni hiliol a gododd yn sgil y Refferendwm effeithio’n uniongyrchol ar rai o’m cyfeillion anwylaf, daeth aruthredd anghyraeddadwy’r sefyllfa i’m meddiannu.

Felly trois, yn dawel, at wneud y pethau bychain.

Y tiwtoriaid yn trefnu. 🙂

Yn gyntaf, cyd-fynychais. Ar ddechrau Gorffennaf, ymgasglodd rhai cannoedd o drigolion Aberystwyth, a minnau yn eu plith, o flaen ein bandstand newydd. Cyd-ganom â Chôr Gobaith Aberystwyth, cawsom rosod yn rhoddion gan arddwyr y fro, a chlywsom areithiau o frawdoliaeth a charedigrwydd gan rai o drigolion y dref – o Gymru, o’r Undeb Ewropeaidd, ac o weddill y byd. Yn goron ar y cyfan, plethom freichiau yng nghysgod baneri’r gwledydd sy’n sirioli’r Prom i greu cadwyn gref o gydsafiad rhyngwladol a rhyngbersonol.

Yn ail, cyd-drefnais. Ganol y mis, daethom, diwtoriaid Cymraeg i Oedolion, Canolfan Iaith y Canolbarth, ynghyd i baratoi ar gyfer ein Cwrs Haf blynyddol, a gynhalir bob mis Awst ym Mhrifysgol Aberystwyth. Trafodom ddulliau dysgu, a gweithgareddau allgyrsiol; cynlluniom deithiau ac ymweliadau i gyd-fynd â’r cwrs; a chyfranogom oll, bawb yn unol â’u doniau arbennig, i sicrhau llwyddiant y fenter o groesawi dros gant ac ugain o fyfyrwyr eiddgar o bedwar ban byd i’n bro i astudio’r Gymraeg eleni eto.

Twmpathwyr!

Yn drydydd, cyd-ddawnsiais. Ar benwythnos olaf Gorffennaf, daeth cyfeillion o bob cwr o Gymru, Ewrop, a’r byd, i ymuno â ni yn nhwmpath misol ein band, Twmpath Aberystwyth. A minnau’n galw’r stepiau fel arfer, â’r band yn bersain wrth fy nghefn, chwyrliom drwy’r Jac Do a’r Saith Lwcus, y Ddawns Briodas a’r Ffansi Ffermwr, a llawer mwy. Rhwng y dawnsfeydd, chwaraeom alawon gwerin, rhannom straeon hoff, a gwleddom ar frechdanau a chacennau a baratowyd gennym, fel cymuned, i lenwi’n boliau llon, cyn llamu eto’n ôl i’r llwyfan dawns drachefn.

Mewn byd o dryblith, un sy’n bygwth i wahanu pobl a gwledydd ar sail eu cenedligrwydd, eu crefydd, eu cyfleoedd a’u cyfoeth, bu’r tri gweithgaredd uchod yn hwb hanfodol i’r galon. Daethant, yn nyddiau rhyfedd haf 2016, yn adleisiau byw o eiriau praff ein pencampwyr pêl-droed; yn brawf ein bod oll, gyda’n gilydd, yn gryfach.

Dwi i mewn.

Y blogiwr gyda’i gyd ymgyrchwyr yn Aberystwyth. Llun gan Aberystwyth Town Centre.

Dwi i mewn.

Mae’r dadleuon economaidd dros aros, yn achos Prydain gyfan ac yn sicr yn achos Cymru, yn rhai amlwg a chadarn.

Atgyfnerthir ein economi gan ymfudo, gan y gallu i fasnachu’n rhydd, gan y cyllid a dderbyniwn yn y sector gyhoeddus, y sectorau addysgol, amaethyddol, a mwy. Atgyfnerthir ein diogelwch a’n gallu i ddygymod â sialensau dyngarol fel cynhesu byd eang, argyfwng y ffoaduriaid, tlodi, a newyn, drwy rannu gwybodaeth, arbenigedd ac adnoddau ymysg gwledydd yr Undeb Ewropeaidd a thu hwnt. Hanfod ein pentref byd-eang yw’r egwyddor o gydweithio ymysg gwledydd.

Mae’r dadleuon diwylliannol dros aros hefyd yn niferus.

Y blogiwr yn cwrdd â Chi Bach Mawr Bilbao!

Dros y blynyddoedd, yn rhinwedd fy swyddi fel ymchwilydd, fel myfyriwr, fel swyddog cyfathrebu ac fel tiwtor Cymraeg, dwi wedi cael y fraint o rannu profiadau, prosiectau a phaneidiau gydag unigolion gwych ac annwyl o bob cwr o’r Undeb Ewropeaidd a thu hwnt. Rhennais fy swyddfa a’m sofa â Basgwyr, Catalwniaid, Tsiechiaid, Iseldirwyr, Pwyliaid, Llydawyr, Almaenwyr, Gwyddelod, Iwcraniaid, Rwmaniaid, ynghyd ag Americanwyr, Rwsiaid,  Tsieineeaid, Colombiaid, Indiaid, a mwy. Trafodasom, dehongliasom, dysgom, chwarddom a chyfieithom fydoedd ein gilydd, a chyfoethogwyd fy mywyd mil gwaith drosodd yn y cyfnewid bywiol hynny. Cymaint anos fyddai hi i drefnu’r cyfleoedd hyn (a chymaint anos ydynt i’w trefnu o’r tu allan i’r Undeb), cymaint prinnach y byddent, heb bwyslais egwyddorol yr Undeb Ewropeaidd ar ryddid yr unigolyn i deithio ac i weithio rhwng gwledydd. Cymaint tlotach fyddwn i’n bersonol, cymaint llai fyddai’n profiadau ni fel cenedl, a chymaint salach fyddai’r blog pythefnosol yma hebddynt.

Mae’r dadleuon dyngarol, gwaraidd, hefyd yn hanfodol, ac yn rhai na thalwyd digon o sylw iddynt yn y wasg dros y misoedd diwethaf.

Y blogiwr ymysg cyfeillion a chydweithwyr o bob cwr o Ewrop a’r byd mewn cynhadledd ym Mharis.

Heno, dychmygwch pe baech chi’n ddinesydd Ewropeaidd sy’n byw ym Mhrydain ar noswyl y Refferendwm. Pwy fyddech chi? Myfyriwr diwyd, efallai, yn gobeithio dechrau ar yrfa yn eich dewis bwnc yn eich gwlad newydd. Gweithiwr caled, efallai, a fu’n cyfrannu at economi’r wlad am flynyddoedd. Mam neu Dad neu bartner i ddinasyddion Prydeinig, efallai, sy’n gofyn am ddim mwy na’r cyfle i fyw bywyd tawel, heddychlon, a chynhyrchiol gyda’ch teulu yn eich dewis gartref. Ond, chewch chi ddim llais yn y bleidlais yfory a allai newid amodau eich bywyd am byth. Cewch chi ond aros, a disgwyl i weld beth a ddaw. Dychmygwch pa fath ar brofiad fyddai hynny, heno.

Pan af i i bleidleisio, af i yno gyda phob un o’m cydnabod rhyngwladol gyda mi yn fy nghalon.

Dwi i mewn.

Pob lwc i Gymru!

Y Blogiwr a Mrs Blogiwr yng ngêm Cymru v Bosnia a Herzegovina yn 2014! 🙂

Heddiw yw’r diwrnod mawr: gêm gyntaf Cymru yn Ewro 2016!

Felly, oddi wrth Bob dydd Iau bydd #cyfieithiadau!, yn un o ieithoedd pob gwlad yn y gystadleuaeth –

Paç fat! Viel Glück! Veel succes! Sretno! Hodně štěstí! Good luck! Bonne chance! Viel Glück noch einmal! Sok szerencsét! Gangi þér vel! Buona fortuna! Ádh mór! Powodzenia! Boa sorte! Ádh mór arís! Noroc! Удачи тебе! Veľa štastia! ¡Buena suerte! Lycka till! Veel Glöck! İyi şanslar! Бажаю успіху! Pob lwc!

Amdani hogiau! 🙂

(O. N. Bydd y drioleg ar gyfieithu ffilmiau yn dychwelyd ymhen pythefnos)

Y Saith Samurai a’r Magnificent Seven

Trioleg Cyfieithu Ffilmiau: 1

Akira Kurosawa yn ffilmio’r Saith Samurai.

Mae’r Saith Samurai (七人の侍), y ffilm antur hanesyddol gan Akira Kurosawa a ryddhawyd yn 1954, yn un o glasuron y sinema. Ynddi, adroddir hanes saith Ronin, sef samurai heb feistri, wrth iddynt ymwroli i amddiffyn pentref o ffermwyr reis tlawd rhag ymosodiadau criw o wylliaid creulon. Cawn ddarlun grymus o ddycnwch cymeriad cymuned gyfan yn erbyn anobaith cynni enbyd, a phortread ymholgar a theimladwy o fethiannau hierarchaeth cymdeithas ffiwdal Siapan yn ystod blynyddoedd ei rhyfeloedd cartref.

Yn ogystal, dyneiddir y samurai eu hunain. Gwelwn eu bod yn gymeriadau pragmatig, yn strategwyr sy’n cynllunio’n fanwl ar gyfer brwydr, yn unigolion sy’n ymwybodol o werth undod cydweithredol uwchlaw unigolyddiaeth gorawenus, ac yn filwyr sy’n gwybod pryd i ymladd a phryd i beidio. Amlygir eu bod yn gymeriadau trasig hefyd, gan eu bod yn filwyr tan gamp heb fyddin i’w harwain, a chan eu bod yn gaeth i’w dosbarth cymdeithasol heb waddol economaidd na sefydlogrwydd diwylliannol i’w cynnal.

Roedd y fath bortread yn radicalaidd yn Siapan yr 1950au, yn dra gwahanol i’r ddelwedd o’r samurai ymladdgar, anorchfygol a ddangoswyd yn helaeth ar sgriniau Siapan yn ystod yr Ail Ryfel Byd fel arf propaganda. Delweddir y samurai gan Kurosawa yn y modd hwn er mwyn beirniadu’r defnydd a wnaed ohonynt mewn propaganda diweddar ac mewn gwleidyddiaeth hanesyddol fel arwyddion o awdurdod a gormes.

Bu’r ffilm mor boblogaidd nes y’i cartrefolwyd ar gyfer cynulleidfa Americanaidd yn yr addasiad enwog, The Magnificent Seven, gan y cyfarwyddwr John Sturges. Rhyddhawyd hon yn 1960, gwta chwe mlynedd wedi cyhoeddi’r gwreiddiol am y tro cyntaf.

Llun o Samurai hanesyddol.

Cadwyd llawer o’r stori wreiddiol, ond newidiwyd llawer hefyd wrth gartrefoli’r testun ffynhonnell. Newidiwyd y lleoliad, o’r Siapan ffiwdal i’r ystrydeb o’r Hen Orllewin Americanaidd na fodolodd erioed ac eithrio ar rith y sgrin fawr. Newidiwyd y pentrefwyr tlawd i ffermwyr ym Mecsico, rhoddwyd i’r herwyr dienw arweinydd – y Calvera dieflig – i fod yn brif ddihiryn i’r arwyr, a gweddnewidiwyd y samurai yn saith cowboi carismataidd.

Portreadir hwynt yn y ffilm fel cymeriadau’n llawn o hyder a hyfdra’r cowboi archetypaidd. Dônt ynghyd, nid o angen na than orfodaeth ansicrwydd eu statws cymdeithasol, ond o ddewis, ar egwyddor, ac ar sail eu dyheadau personol amrywiol. Yn wahanol i’r samurai, ni chynlluniant yn fanwl ar gyfer y frwydr yn erbyn y gwylliaid, gan ddod i adnabod pob modfedd o dirwedd a phensaernïaeth y pentref amddiffynnol. Yn hytrach, hyfforddant y pentrefwyr i saethu, ac yna, gyda dyfodiad y ffrae, ânt i’r gâd gydag arddeliad, gan ddibynnu’n llwyr ar eu talentau arwrol gyda’u harfau i ennill y dydd. Ymddengys nad oedd Hollywood eto’n llwyr barod i gartrefoli dychan Kurosawa o eiconograffiaeth yr arwr ystrydebol.

Mae’r gwahaniaeth rhwng y samurai a’r cowbois i’w weld ar ei amlycaf yn hynt y frwydr olaf. Yn y Saith Samurai, daw unig wir fethiant yr ymgyrch i amddiffyn y pentref pan feiddia Kikuchiyo, yr hanner-samurai, hanner-amaethwr hwnnw sy’n pontio llawer o drafodaethau diwylliannol y ffilm, adael ei wylfa i fynd i hela am y gwylliaid ar ei ben ei hun. Collfernir ef am hyn gan Kambei, arweinydd y saith, gan i’w ddiffyg disgyblaeth ganiatáu i rai o’r gwylliaid i ymosod ar y pentref a lladd nifer o’i drigolion. Methiant y saith, felly, ac yn benodol, methiant un o’r saith, a sicrha fethiant i’r lliaws.

Patrymlun o’r Cowboi Americanaidd.

Yn The Magnificent Seven, bradychir y cowbois gan y pentrefwyr tra’u bod ymaith yn hela am wersyll y gwylliaid. Cytuna’r trigolion i dderbyn awdurdod Calvera drostynt, gan ildio’u cynnyrch iddo, a chan ildio’r frwydr yn ei erbyn yn ddisymwth. Penderfyniad y saith cowboi i orffen yr hyn a ddechreuwyd ganddynt, ac i achub yr amaethwyr rhag eu diffyg dycnwch, a dry’r frwydr yn yr achos hwn. Methiant torf sydd i’w weld yma, torf a estronolwyd o ran hynny, ger bron dyfalbarhad archetypau o wroldeb unigolyddol Americanaidd.

Dyma ddwy ffilm unigryw, dwy weithred gelfyddydol, a berthyn yn glos i ddyheadau a rhagdybiaethau eu hieithoedd a’u diwylliannau targed. Drwy eu cymharu, gwelwn ymdriniaethau gwahanol iawn o ddelfrydau arwrol dwy wlad oedd mewn cyfnodau gwrthgyferbyniol iawn yn eu hanes.

Yr oedd Siapan yn dygymod â gwaddol gormes ei chyfnod Ymerodraethol, a dioddefaint erchyll yr Ail Ryfel Byd, tra’r oedd yr Unol Daleithiau ar gychwyn un o’u chyfnodau economaidd mwyaf llewyrchus, ac yn brysur ehangu ei dylanwad milwrol ar draws y byd.

Ond, mae’n bwysig cofio, tra’r oedd y samurai yn ceisio canfod eu lle mewn byd cyfnewidiol, a thra’r oedd y cowbois yn datgan eu hawdurdod dros y peuoedd oedd o’u cwmpas, fod y naill garfan fel y llall yn gytûn ar un peth – mai’r amaethwyr, y rhai sy’n trin y tir mewn heddwch, yn unig sy’n ennill yn y pen draw.

Trioleg Newydd!

Tri yw’r rhif hudol, medden nhw…

Annwyl gyfeillion,

Y llynedd, cyhoeddais drioleg ar y berthynas rhwng cyfieithu ag un o’m hoff bynciau, sef gemau bwrdd. Trafodwyd Lwdoleg Scrabl y Gymraeg, cyflwynwyd Gemau Ewro fel cyfieithiadau diwylliannol, ac aethpwyd ati i ystyried pam ein bod ni’n chwarae gemau yn y lle cyntaf yn Monopoly a Mancala.

Eleni, dwi’n hapus i gyhoeddi bod trioleg thematig newydd ar y ffordd, ar berthynas cyfieithu ag un arall o’m hoff bynciau!

Cyhoeddir blogiad cyntaf y drioleg yr wythnos nesaf.

Fel ag o’r blaen, bydd rhaid ichi ddisgwyl tan y blog cyntaf i weld beth fydd y thema am eleni, ond fel tamaid i aros pryd cyn hynny, dyma gliw bach ichi – cofiwch taw’r amaethwyr yn unig sy’n ennill, yn y pen draw. 🙂

Dewch yn ôl ddydd Iau nesaf felly am y cyntaf o drioleg diweddaraf ‘Bob dydd Iau bydd #cyfieithiadau!’

Ai bod, ai peidio â bod?

Eleni eto, yr wyf i – wedi’i f’ysbrydoli gan fy ngwaith ar gyfieithiadau gyda’r Ganolfan a chynt gyda Mercator – ac Adam Wilson, y gwneuthurwr ffilmiau o Brifysgol Aberystwyth, yn ein gwedd newydd fel y cwmni ffilmiau Ffilmiau Mr Siarc, wedi dewis dathlu pen-blwydd Shakespeare drwy gynhyrchu ffilm amlieithog o’i waith.

Y llynedd ‘Soned 30’ aeth â’n bryd, gyda pherfformiad gan gast amlieithog ar draws sawl cyfandir. Eleni, ‘Ai bod, ai peidio â bod’, araith enwog Hamlet, tywysog Denmarc, sydd wedi denu ein sylw.

Gwelsom yn yr ymson hon gyfle i ddeall mwy am dryblith Hamlet ei hun. Er mai ymson unigolyn ydyw yn y ddrama wreiddiol, mae ynddi nifer o leisiau gwahanol, sydd oll yn mynegi safbwyntiau penodol yn y ddadl sy’n corddi ym meddwl y prif gymeriad. Drwy roi cymeriad i bob un o’r dadleuon hyn, gwelwn ddyfnder a chymhlethdod y Daniad ei hun, a chawn bortread byw o’r cyflwr dynol, amlochrog, amlddiwylliannol, ac amlieithog, a berthyn iddo.

Yn ymuno â ni ar ein prosiect eleni mae tri actor rhyngwladol ifanc a chanddynt gysylltiadau cryfion ag Aberystwyth.

Graddiodd Adrian Jezierski, sy’n wreiddiol o Wlad Pwyl, o’r Adran Astudiaethau Theatr, Ffilm a Theledu (TFTS) ym Mhrifysgol Aber yn 2015. Y mae wedi astudio gyda chwmnïau theatr ar draws Ewrop, o Ddenmarc i Wlad Pwyl, ac o Ffrainc i Gymru, ac yn 2014 cafodd y cyfle i gymryd rhan yng Ngŵyl Odin Teatret. Parhaodd Adrian i astudio gydag un o’i diwtoriaid o Aber, Jill Greenhalgh, wedi iddo gwblhau ei astudiaethau yn y Brifysgol, ac y mae bellach yn gweithio fel Tiwtor Theatr Gorfforol gyda Chanolfan y Celfyddydau a Theatr Arad Goch.

Ymchwilydd, scenograffydd, ac artist gweledol yw Lara Kipp, sydd ar hyn o bryd yn nhrydedd blwyddyn ei doethuriaeth yn TFTS yn astudio scenograffeg Howard Baker. Yn wreiddiol o Fafaria, mae Lara wedi actio ar S4C a gyda Chwmni Theatr Gwir sy’n Llechu/Lurking Truth Theatre Company. Dylanwadwyd ar ei diddordebau theatr yn fawr gan gynhyrchiad Lucy Bailey o Titus Andronicus yn 2006, a dyna’i hoff ddrama o eiddo Shakespeare hyd heddiw.

Myfyrwraig yn ei blwyddyn gyntaf yn Aber sy’n astudio Saesneg ac Astudiaethau Theatr a Drama fel gradd gyfun yw Pippa Martin. Yn wreiddiol o Dde Affrica, meithrinwyd diddordeb Pippa mewn cyfieithu yn y theatr yn ystod ei blwyddyn allan yn Ffrainc. Dyma ei phrofiad cyntaf o actio ym myd ffilm a theledu.

Diolch o galon hefyd i bawb yn yr Home Cafe, Aberystwyth, am fod mor groesawgar inni ac am ganiatau inni ffilmio yno!

Dewch felly i ymuno â Ffilmiau Mr Siarc, gan ddymuno pen-blwydd hapus amlieithog arall i William Shakespeare! A chofiwch, bob dydd Iau (fwy neu lai!), bydd #cyfieithiadau!